Da sunan Allah Mai tsarki mai rahama. Tsira da aminchin Allah su tabbata ga Annabi Muhammadu da alayensa da sahabbansa baki daya.

Matsalar kasanchewar Mata a aiki na gomnati abune da aka Dade ana che-che kuche a kai tsakanin malamai a dukkanin fadin duniya. Za mu iya chewa kuma wannan jayayya ta fara ne tin zamanin Khalifa na farko sayyudna Abubakar (RLA). A halin yanzu wanna abune da yake da hadari a duk nahiya da musulumi ke da Karfin mulki a kasata. Nigeria,sabi da haka wannan abune da yake bukatar fatawa mai Karfi da za a dogara da ita.

Wassu malamai suna da ra'ayin chewa musulunchi bai bawa mache da ta shugabanchi wata ma'aikata ba a gamnati,suna kuma kafa hujja da ayannan ne da kuma hadisin Manzon Allah tsira da aminchin Allah ya tabbata a gresa .

Wassu malaman kuwa suna da ra'ayi chewa mache za ta iya aiki a ma'aikatu na hukuma tare da kafa hujja da wannan Aya da hadisin Manzon Allah tsira da aminchin Allah su tabbata a garesa. Ana kuma yawan yi mana a wannan tambaya a jihohin Nigeria da muyi musu bayani kan ma'anan wanna a'ayoyi da wa'yennan malamai suke kafa hujja da su. Masu chewa zayyu da masu chewa bazayyu ba mache tayi aiki a gomnati.

Shi yasa muna ganin chewa wanna abune da yake da muhimmanchi a rayuwammu ta yau da kullum yayinda muke samun chi gaba a siyasa, demokradiyya,da kuma abubuwa da suka shafi gomnati. Za muyi kokari Kwarai insha Allahda muyi bayani a wannan littafi kan hukumchin da ya shafi wannan lamari dai dai gwargwado da ilimi da Allah ya bamu.

Muna fatan kuma wannan fatwa an anfana da ita da irin niyya da muka dauka wajen yinta, Wanda shine matsalar aikin mache a gomnati. Allah ya amshi wannan aiki ya kuma yafe mana duk wani kurakurai da za mu iya yi chikin aikin,kaman yadda muka sani duk wani mutum mai kuskure ne. Allah shine masanin komai.

SHEIK SHARIFF IBRAHIM SALEH AL-HUSAINY,CON

Da sunan Allah mai tsarki mai jin kai,tsira da aminchin Allah ya tabbata ga Manzon Allah Muhammadu SAW da aalayensa da sahabbansa baki daya.

Malamai da suke da ra'ayin chewa mache baza tayi aiki ba a ma'aikata ta gomnati suna chewa musulunchi bai baiwa mache daman yin hakan ba suna kuma kafa hujja da ayannan (الرجال قوامون على النساء)

"Maza su ke da hakkin kare Mata da kulawa da su"

Suna kuma kafa hujja da hadisi da Bukhari,Tirmizi da Ahamad suka rawaito Wanda Abi Bakrata yake chewa lokachinda labarin rasuwar kisra sarkin Farisa ya Sami Annabi SAW,ya tambaya wa yane magajin sarkin?akache mar yersa che mai suna Bauran. Annabu SAW yache :duk mutane da tazamo jagorarsu mache che to baza su Sami nasara ba.(an rawaitosa a Bukhari)

Gomnan jahar yola ya Nemi ayi bayani kan wannan matsalar da ma'anan wannan hadisi.

Za mufara da ayannan da ake kafa hujja da ita daga suratunnisa'i, ayan tana bayani ne kan yadda maza ya kamata su kula da iyalansu su kuma karesu,Idan ka karanta ayan kaman haka ma'anan zai bayyana maka,(الرجال قوامون على النساء بما فضل الله بعضهم على (بعض وبما اتفقوا من أموالهم

"Maza sune masu kare Mata suba basu kulawa sabi da yadda Allah ya sa su kula da chiyarwarsu, wannan kuwa ya kunshi Mata da aka aura da kuma Wanda ake da dangantaka da su,sabi da haka ayar bata magana kan shugabanchi.

Allah bai ban banta tsakanin na miji da mache ba sai a wassu wurare na bauta,karantarwa,imani,da hukunchi,sai dai Inda suke da banbanchi a halittarsu,kaman a wajen kulawa da yara da shayar da su,hakama wajen Sallah da azimi sukan yi bayan sunyi tsarki ko kuma yayinda suke jinin Biki.

Allah ya dai daita stsakanin na miji da mache a ayyuka na addini, misali duk inda Allah ya ambachi muminai maza sai ya ambachi Mata,kaman yadda yazo a suratul-Hadid aya ta 28

يا أيها الذين ءامنوا اتفقوا الله ءامنوا برسوله...

Ya ku Wanda kukayi imani kuji tsoron Allah kuyi imani da manzonsa..

Hakama a yayinda yake ambatan 'yayen Adam a aayoyi dayawa misali

يا أيها الناس انا خلقناكم من ذكر وأنثى وجعلناكم شعوبا وقبائل لتعارفوا...

"Ya ku mutane mun haliccheku ne daga na miji da mache....." suratul hujuraat :13

)ولقد كرمنا بني ءادم وحملناهم في البر والبحر )

"Mun daukaka yayen Adam ....)suratul isra'i :70

A wassu wurare kuwa yana amabatan jinsi na Mata da maza a tare,kaman a suratul-Ahzab :

إن المسلمين والمسلمات والمومنين والمومنات.....

Hakazalika Allah ya daidaita tsakanin Mata da maza a wajen adduaa garesa kaman yadda yazo a surara Aali imran aya ta 193 da 194

ربنا اننا سمعنا مناديا ينادي للايمان أن ءامنوا بربكم فئامنا.......

Haka kuma Allah ya amsa Adduasnu a wannan Aaya

"فاستجاب لهم ربهم اني لا اضيع عمل عامل منكم من ذكر أو أنثى بعضكم من بعض..

A takaiche,aya na farko da mukakawo ta nuna yiwa zaban jagora a a chikin Iyali, yayinda aka baiwa Mata hakkin kulawa,chiyarwa,da duk wani taimako wa Mata da suke chikin zuria'a, sabi da haka ayan bata da Alaka kan maganan shugabanchi a  hukuma.saura aayoyin kuwa suna dai daita tsakanin Mata da maza duk da banbanchinsu a halitta,

Sai mukoma kan hadisi da ko da yaushe ake kafa hujja da shi kan hana mache zama jagora a siyasa ko wani ofisi na hukuma,sabi da mufahimchi ma'anansa sosai Ababakrata Allah ya yarda dashi yana chewa lokachinda labarin rasuwan sarkin farisa ya Sami Annabi SAW ya tambaya Wayene zai gajeshi,aka che mar 'yarsa mai suna Bouran itache za tagajesa, sai Manzon Allah SAW yache لن يفلح قوم ولو أمرهم امرأة

"Baza suyi nasara wa'yenda mache take jagora garesu"

Karin Mubada ra'ayinmu kan wannan hadisi bari mubda bayanin malamai da suke ganin chewa hadisin ba sahihi bane.

Wa'yennan malamai sunche Ababakrata ya rawaito hadisinne bayan fitinan yakin rakumi kan sayyada Aisha ya Taso, Wanda mutanen da ke tare da ita akayi galaba akansu. Sukache mai yasa bai rawaito hadisin ba sai bayan shekara ashirin da biyar.

Bari mufara da chewar hadisin ya na banbanchi wajen Wanda suka rawaito da kuma yanayin magana da yakunsa,ga kuma bayanin yadda wa'yennan  banbanche banbanchen da suke chiki

1. Bukhari ya rawaito wannan hadisi a littafin fitunu,yache Muhammad bin almuthanna ya rawaito mana chewa Khalid Dan alharth ya rawaito mana chewa Hamid attaweel ta hanyan Alhassan ya fada mana chewa Abi Bakrata yache Annabi SAW yache:

لن يفلح قوم ولو أمرهم إمرأة

2. Abu isa Attirmizi ya rawaito a hanya mai kama da haka ya kuma kara da chewa wannan hadisi Hassanun ne kuma sahih kuma riwayarsa tana da inganchi

3. Imam Annasa'i ya rawaito wannan haidisi a Babin alkalai a hanya kaman wadda ta gabata .

4. Imam Ahmad ya rawaito wannan hadisi a littafin zawad Almusnad chewa, Abdullahi yache: banana ya fada min chewa yahya ta hanyan uyaina yache min : banbana ya fada min ta hanyan Abi Bakrata chewa Annabi SAW yache

لن يفلح قوم اسندوا أمرهم إلى امرأة

5. Abdullahi yafada mana chewa,babansa yafada mar chewa Aswad bin Ameer ya fada mana chewa Hammad bin Salama ta wajen Himed ta Alhassan ta wajen Abibakrata chewa Annabi SAW ya che :-

لا يفلح قوم تملكهم امرأة

6. Abdullahi yafada mana chewa,babansa ya che mar Muhammad bin Bakr ya fada mana chewa,Uyaina ya ji ta babansa chewa Abibakrata ya che ,yaji Annabi SAW yana chewa

لن يفلح قوم اسندوا أمرهم إلى امرأة

7. Abdullahi yache mana,Babana ya fada min Yazid bin Harun chewa Uyayina ta wajen babansa yaji Abibakrata yache Annabi SAW yana chewa  :-

لا يفلح قوم اسندوا أمرهم إلى امرأة

 8. Abdullahi yafada mana chewa babansa yafada musu chewa yazid Bin harun ya che,Mubarak bin Fudala ta hanyan Alhassan yache, Abibakrata yache Annabi SAW yache :-

لا يفلح قوم تملكهم امرأة

9. Abubakrata ya che ,Annabi SAW ya che :-

ما افلح قوم يلي أمرهم امرأة

 Aganinmu Bama shakkan inganchin wannan hadisi yanayin yadda Wanda suka rawaito suke da yawa abinda ya rage shine sharha kan yadda hadisin yazo da yanayin da yazo chiki

Abu na farko da yakamata Mugane shine wannan hadisi yana bayani ne kan jagorchi da ake Kira al-imama al-kubra ko kuma al-khilafa al-kubra a musulunchi, Wato matsayi mafi girma a musulunchi, shi kisra irin matsayi da yake kai kenan kuma irin wannan ne Annabu SAW yake ishara garesa.

Wannan irin matsayi da ake Kira imama shine Wanda a musulunchi ake bawa Wanda yake kai karfi kuma ba baiwa kowa sai Wanda yake da sani kwarai Wanda zai iya hukunchi ba tare da koma yana neman taimakon wani ba akan komai,yana kuma sulhunta tsakanin marasa jituwa da kulawa da dukkanin inda musulumai Suke,kuma dole yazama yana da sani kan duk wani ilimi na musulunchi d shara'a.wannan imama da muke magana kai ko tasha banban da duk wani matsayi da ake maganan akai na siyasa a you,khilafa ko Khalifa a musulunchi yanayi ayyuka ne da suka shafi :-

1. Shine na gaba da kowa dake da karfin iko Wanda duk umurni dole ne masu bada hukunchi da wazirai da sauran mutane subi,basu da kuma wani ikon bijire ma umurninsa.

2. Yana da ikon ya Sanya dokoki dai da ka'idoji na musulunchi ba kuma mai irin wannan ikon sai shi

3.ya kuma matsayin Alkalin Alakalai Wanda duk sauran suna kasanshi

A irin wannan imama ta musulunchi shi Khalifa yana zaban Wanda za su taimaka masa,da masu basa shawara, a lokachin da aka rasa sa masu zirfin ilimi da sani za su zauna suzabi mafi chanchanta. Masuyin wannnan kuma dole ne su duba  wa'yennan abubuwa:-

1. Ya zamo na miji

2. Ya zamo yayi karatu mai nisa

3. Ya zamo yana da adalchi chikin duk abinda yake

4. Yazamo yana da karfin hali kuma mai nazari chikin halayyansa

5. Yazamo mai kaifin basira

6. Ya zamo amintacche

7.Wanda yake wannan matsayi na imama zai bar matsayinne yayinda wa'yennan abubuwa suka faru misali:-

1. Idan ya rasu

2. Idan ya haukache

3. Idan yayi Rashin lafiya da bata gushewa

4. Ko bai da adalchi a ayyukansa

5. Idan ya bar ka'idoji na musulunchi

6. Idan ya bar koyarwa ta musulunchi. A takaiche shugabanchi na imamama shugabanchi ne Wanda Annabi SAW ne yafarashi sai sahabbansa khulafau suna suka chi gaba da shi,hakazalika a sokoto anyi irin wannan shugabanchin mai na Borno,bai gushe ba sai bayayn zuwan mulkin mallaka, yanzu sai Saudi Arabiya ne take irin wannan shugabanchi.

Muna son mujawo hankalin yen uwa sugene chewa ayannan na suratunnisa'i tana magana ne kan shugabanchi na namiji-matarsa-da alaqa ta zuria'a da kuma yanda na miji ya kamata ya taimaka wa matarsa da duk wata mache da yake da alaqa da ita,sabi da haka ayan bata da alaqa da yadda mache za ta iya zama jagora ko ta ra rike wani matsayi a gomnatanche,muna da ministochi da councillors na kananan hukuma da ma sarakuna Wanda suna aikin wa Jamaa na yau da kullum. Duk mache da za ta riki wani matsayi ko ta zama jagora dole ne ta siffantu da wa'yennan abubuwa masu zuwa:-

1. Ta zamo bata tarayya da wani na miji da na muharraminta ba,ko tayi lafiya da shi

2.ya kamata ta Sanya tufa da za ta suturtatata suturtawa ta musulunchi

3. Baza tayi duk wani aiki da Yashafi wakoki da kide-kide da akeyi ba

4. Baza ta rabawa ma'aikiata da suke wajen duk wani Abu da Yashafi kayan Maye ko abinchin da yake haramtacche ne

5. Za ta girmama iyayyenta mmijinta kuma ta tabbatar da chewa yaranta basurasa tausayi na uwa ba.

6. Za ta kula da duk wani Abu da zai kawo rudani tsakanin iyalinta

7. Ta Sami ilimi da yadache musuluma ta sani Kan hani da yi na musulunchi

Kaman yadda muka bada fatawannan Chewa mache za ta iya duk wani aiki da bai Sabawa sharaa ba sai dai kawai babbban khilafa ok imama haka ma salafussalih sukayi,za ta iya zama alkali yadda musulunchi yabada dama tazamo shaida a kotu.

Ibn Jarir Attabari dai yana da ra'ayin chewa mache za ta iya rike duk wani matsayi har ma imama amma wanna ra'ayi yawanchi  malamai suna tsabani da shi,sabi da ra'ayin yayi karaw da hadisin da Abibakrata ya rawaito.

Dr Abdul kabir Almadgari na Morocco yayi bayani akan wannna matsala a lottafinsa da ke magana kan shugabanchi mache shafi na 239 chewa "ba ma matsala mache ta rike duk wani matsayi sai dai matsayin imama ne bazayyu ta rike ba,sabi da musulunchi ya baiwa mache Daman ta nuna basiranta a duk wani matsayi fache na imama,za ta iya zama shugaba a wata ma'aikata,malema,malakar jami'a, ok shugabar jami'a,soja,matukiyar Jirgi ta sama ko ta kasa,maga takardar majalisa,.

A karshe muna son a sani chewa ba banbanchi tsakanin matche da miji a musulunchi. Kuma wannan hadisi na Ababakrata yana magana ne kan Babban khilafa na dukkan al Ummah,mu sani kuma hadisin bai hana mache ta rike wani ofisi na siyasa a Nijeriya ko kuma duk wata kasa da ta ke da shugabanchi mai kama da haka sai dai yakamata ta kula da duk sharruda da mache ya kamata ta sani a musulunchi.